De cold case van Lydia Baneke Knap - Amstelveen - 09-02-1994

Op 9 februari 1994 kwam echtgenoot Joop thuis van de boodschappen. Het was een uur of 16:00 toen hij de achterdeur wilde openen om naar binnen te gaan, toen hij er achter kwam dat deze op slot zat. Hoewel hij twee uur eerder nog naar buiten was gegaan via deze deur, en het slot er toen niet op had opgedraaid, verbaasde het Joop niet. Zijn vrouw deed de deur wel eens op slot als zij naar boven ging om bijvoorbeeld de was te doen. Joop zette zijn fietstas neer en liep om het huis heen, om dan maar via de voordeur binnen te komen. Eenmaal in de woning hoorde hij wat geluiden bij de wc vandaan komen. Toen hij de wc-deur opende stuitte hij op een verschrikkelijk tafereel. Zijn vrouw Lydia lag in een bloedbad op de toiletvloer. Ze bleek tientallen malen door iemand met een mes te zijn gestoken. Ondanks dat ze niet meer bij bewustzijn was, toonde ze nog wel een klein teken van leven. Joop stormde via de voordeur naar de buren voor hulp. Al snel arriveerden de ambulancebroeders en probeerden ze de 63-jarige te redden, maar het mocht niet baten. Lydia Knap overleed ter plekke aan haar vele verwondingen. Ze was met zevenender-tig messteken op een gruwelijke wijze vermoord.

Weet u iets over deze zaak, neem dan hier (anoniem) contact op

Over Lydia Baneke- Knap
Lydia werd als dochter van Marcus Knap en Dina Knap op 2 juni 1930 geboren in Rotterdam, en groeide tijdens haar jeugd grotendeels op met alleen haar moeder. Als Joods meisje liep ze na het uitbreken van de tweede wereldoorlog groot gevaar. De Duitse bezetters kwamen Lydia echter niet op het spoor dankzij een onderduikadres in Friesland. Na de oorlog ging ze terug naar Rotterdam en haalde ze haar diploma. Verder studeren had ze niet zien zitten, en ze werd maatschappelijk werkster bij Stichting Joods Maatschappelijk Werk. Daar ontfermde ze zich over allerlei soorten mensen die in de problemen zaten. Lydia werkte ook als voogdes binnen Jeugdzorg Nederland, waar de behulpzame vrouw veel kinderen heeft begeleid. Twee jaar voor haar overlijden ging ze met vervroegd pensioen.

In 1970 kwam ze in contact met oud priester Joop Baneke, en het stel werd verliefd op elkaar. Ze trouwden het zelfde jaar nog op 11 september, en gingen wonen aan de Haagkerslaan in Amstelveen. Hoewel het echtpaar nooit kinderen kreeg, had het wel een pleegdochter. Lydia had Elsa als tiener begeleid toen ze als 16-jarige meisje een moeilijke tijd doormaakte. De twee kregen na een wat moeilijke start een enorm sterke band, en zo werd Elsa uiteindelijk de pleegdochter van Lydia en Joop. 

Lydia werd in familiekringen Lydie genoemd en stond bekend als een lieve, behulpzame vrouw. Ze had een groot sociaal netwerk, en onderhield na haar pensioen nog steeds contact met veel van haar oud-cliënten. Soms leende en gaf Lydia zelfs haar eigen geld aan deze mensen om hen op weg te helpen. Iets waar haar man Joop niet altijd blij mee was. 

Het was in haar kennissenkring bekend dat Lydia over best wat geld beschikte, en ook dat ze het op allerlei bijzondere plekken verstopte. Zo had ze o.a. een vakje in haar bh genaaid waar geld in zat, en droeg ze onder haar kleding ook regelmatig een hand-gemaakt buideltje met poen erin. Het verbaast u niet dat handwerken één van de hobby's was van Lydia. Verder hield ze van lezen.

Onderzoek
Nadat Lydia was overleden veranderde de woning in een plaats delict en begon de recherche hun onderzoek. Het viel hen meteen op dat de dader extreem veel geweld gebruikt had. Het kon mogelijk wijzen op het scenario waarin de moordenaar het slachtoffer kende. Grote mate van geweld komt procentueel vaak voor bij moorden waarbij er een conflict is tussen deze twee. Er werd in en rond om het huis gezocht naar het moordwapen, maar zonder resultaat.

Bij het sporenonderzoek werden er ook geen braaksporen aan het huis aangetroffen. De recherche concludeerde dat Lydia waarschijnlijk de deur zelf voor de dader heeft geopend. Dit versterkte het idee dat ze was vermoord door iemand binnen haar kennissenkring. Lydia stond namelijk bekend als een tamelijk argwanende vrouw, die niet zo maar de deur open deed, en al helemaal niet snel iemand binnenliet. 

Een motief kon ook worden gezocht in een roofmoord. Het was immers bekend dat Lydia geen armoede kende, en ze haar geld meestal bij zich op haar lichaam droeg. Ook heeft niemand haar zelfgemaakte buideltje ooit teruggevonden. Maar er waren ook vraagtekens. Want er lag honderd gulden voor het oprapen op de toiletvloer, en die heeft de dader niet meegenomen. Als het om geld ging had hij dat toch ook meegenomen.

Er kon een uitleg zijn voor het feit dat de honderd gulden op de grond is blijven liggen. Want echtgenoot Joop had de dader vermoedelijk gestoord in zijn moordpartij, toen hij de achterdeur probeerde te openen. Volgens de recherche was de moordenaar wellicht snel gevlucht toen hij hoorde dat er iemand aan de deur stond. 

Hoewel DNA-onderzoek in 1994 nog in de kinderschoenen stond, zocht de recherche wel actief naar DNA-sporen. Onder de nagels van Lydia werd nagelvuil veiliggesteld, in de hoop dat zij de dader in haar doodstrijd had gekrabd. Uiteindelijk bleek het niet mogelijk om daar een DNA-profiel mee vast te stellen, maar het materiaal werd desondanks wel bewaard. Wellicht kon er in de toekomst meer worden verricht.

Een boze client?
Er werd door de recherche gepraat met mensen uit de kennissenkring van Lydia. Oud collega's van haar vertelden dat de oud maatschappelijk werkster niet bij iedereen geliefd was, en dat ze nogal eens scherp uit de hoek kon komen. Maar, werd erbij gezegd, Lydia had geen hooglopende conflicten met iemand van haar werk. De recherche keek daarom liever naar de cliënten van haar. Het waren mensen uit verschillende bevolkingsgroepen. Wat deze mensen met elkaar gemeen hadden, was dat ze allemaal in zekere mate in de problemen zaten. Tussen haar cliënten bevonden zich ook een aantal agressievelingen en (ex) drugs-verslaafden. 

Lydia schonk namens het Joods Maatschappelijk Werk aan diverse mensen geld, en deed dat soms ook van haar eigen rekening.
Het kon ook voorkomen dat juist zij degene was die de steun aan bepaalde personen stopzette. Deze mensen waren daar niet blij mee, en de recherche kon zich afvragen of de dader een boze (oud) client was. 

Testament
Het werd al even genoemd. Lydia had Joop wel in haar testament, maar andersom niet. Het was iets vreemds, want waarom had Joop zijn eigen vrouw niet in zijn testament gezet? Niet alleen Joop, maar ook een vriendin van Lydia kwam ter sprake toen het over het testament ging. Lydia had namelijk kort voor haar dood besloten een goede vriendin, die ze al tientallen jaren kende, uit haar nalatenschap te schrappen. Ze had een afspraak bij de notaris om haar handtekening te zetten onder deze wijziging. Het was precies de dag dat ze werd vermoord. Hoewel Joop de recherche geruststelde dat de vriendin er geen enkel probleem mee had dat ze werd geschrapt, bleef het verhaal onopgehelderd. 

Hulp van Lydia aan een vrouw
De recherche stuitte op nog iets opmerkelijks omtrent financiën. Lydia bleek namelijk al tientallen jaren hulp te bieden aan een vrouw die totaal niet met geld kon omgaan. Om die reden had Lydia, als maatschappelijk werkster, een aparte rekening geopend voor deze dame, en betaalde zij de rekeningen van haar wanneer de uitkering van de vrouw in kwestie was gestort. Beiden hadden een pasje voor deze aparte rekening. Vanwege een verhuizing had Lydia haar hulp beëindigd en maar liefst dertigduizend gulden overgeboekt naar de rekening van de vrouw. Het scheen dat de grote som geld enige tijd bij Lydia in huis had gelegen. Na de moord werd het bankpasje nooit gevonden van de betreffende rekening. De recherche van toen onderzocht dit voorval niet.

Brief aan nabestaanden
Bij het opruimen van de spulletjes van haar pleegmoeder, vond Elsa een door Lydia geschreven briefje. Ze had het vier jaar eerder geschreven. Het luidde als volgt:

“Lieve allemaal,
Als mij wat overkomt vind ik dat heel jammer, want ik zou er best nog een poosje leven bij willen hebben, aan de andere kant zou dat maar een fractie zijn geweest van de eeuwigheid die er op volgt.
Ik heb het heel goed gehad met jullie allemaal,”
Sterkte en veel liefs van Lydie”

Het was geschreven op 30 mei 1990 en deed denken aan een afscheidsbrief. Niemand is ooit achter de reden gekomen waarom Lydia de brief had geschreven. 

Verdachte man gezien
Tijdens het buurtonderzoek kreeg de recherche diverse tips over een verdachte man binnen. Rond het tijdstip dat Joop zou zijn thuisgekomen, zagen verschillende mensen een man door de straten rennen. Hij kwam uit de richting van de Haagkerslaan en had opvallende donkere vlekken op zijn kleding. De man had een ongeschoren baardje en droeg zijn donkerblonde haren strak naar achter in een staartje. Het was opgevallen dat hij tijdens het rennen zijn handen in z'n zakken hield. Een 13-jarig meisje dat op de tram stond te wachten op station Oudekerkerlaan Beneluxbaan was ook één van de getuigen. Zij zag de man met het staartje dwars door de struiken rennen voordat hij op het perron aankwam. Toen het meisje in tram 51 stapte, deed de man dat ook, en ging vervolgens recht tegenover haar zitten. Ze omschreef hem aan de politie als een man met gemene ogen, donkere vlekken op zijn kleren, en ook resten van begroeiing op zijn jas. Dankzij de 13-jarige wist de recherche dat de verdachte man was uitgestapt bij station Gijsbrecht van Aemstelstraat. 

Volgens de politie kon dit wel eens de dader zijn, en er werd daarom een compositietekening van de man gemaakt. Deze tekening werd vervolgens aan de mensen thuis laten zien via tv programma Opsporing Verzocht. Hierop meldden zich nog meer trampassagiers bij de politie, die dezelfde omschrijving van de man gaven. Er meldde zich ook een kapster die vertelde dat ze, zo rond de datum van de moord, een onverzorgde, haastige klant had gehad die zijn staartje had laten afknippen. De betreffende kapsalon was een aantal straten verwijderd van het tramstation waar de verdachte man was uitgestapt. Ondanks alle informatie, kon de recherche de man nooit vinden.

De compositietekening van de verdachte man met het staartje, om onduidelijke redenen op zijn voorhoofd. Bron: SBS6 en de Telegraaf

Nieuwe hoop
In de zomer van 1995 kwam er eindelijk weer beweging in de zaak. De recherche had het onderzoek ongeveer vier maanden na de moord op Lydia moeten sluiten omdat er geen aanknopingspunten meer waren, maar kreeg nu ineens weer hoop op een doorbraak. Er was een tip binnengekomen. De tipgever meldde dat een Amsterdamse Junk, ene Siebe J, gejatte spullen naar een heler in Duitsland bracht, en dat hij inbraken pleegde met een Tsjech genaamd Vaclav G., die was betrokken bij een uit de hand gelopen inbraak waarbij iemand om het leven was gekomen in Amstelveen. De recherche kreeg het duo na nog een tweede tip over hen op het spoor, en bracht de mannen naar de verhoorkamer. Daar ontkenden beide mannen ook maar iets met de moord te maken te hebben en stelde J. zelfs dat hij G. helemaal niet kende. Omdat er geen bewijs tegen de heren was, werden ze weer vrijgelaten. Het onderzoek kwam daarmee weer in rustiger vaarwater. 

Tot er vijf jaren later opnieuw een tip binnenkwam over J.. Hij zou sieraden aan de Duitse heler Willem O. hebben verkocht die afkomstig waren van een woninginbraak in Amstelveen. Daarbij zou J. volgens de tipgever een vrouw hebben doodgestoken toen ze van boven naar beneden was gekomen en hem had betrapt. Er werd gezegd dat J. de woning was binnengegaan nadat een man het huis had verlaten, en dat de Tsjech dit verhaal kende. 

Arrestatie
Op 18 maart 2003 werd Siebe J. gearresteerd op verdenking van betrokkenheid bij de moord op Lydia Baneke- Knap. Ook zijn veronderstelde 'collega' Vaclav G. werd opgepakt. Beide mannen ontkenden opnieuw iets te maken te hebben met het misdrijf en zeiden elkaar echt niet te kennen. Het werd voor de recherche moeilijk om de zaak rond te krijgen als er geen bekentenis kwam. Want echt bewijs was er niet tegen de twee, en J. leek ook al niet op de omschrijving die de getuigen hadden gegeven van de man met het staartje. 

DNA-onderzoek verbeterd
In de zomer van 2004 konden specialisten met verbeterde technieken het DNA onderzoeken dat was gevonden onder de nagel van Lydia. Er bleek één DNA-profiel te zijn gevonden dat niet aan Lydia of haar man Joop toebehoorde, maar van een onbekende man. 
Het was geen autosomaal DNA-profiel maar een Y-chromosomaal-profiel. Dat kenmerk wordt van vader op zoon doorgegeven en kan in bezit zijn van honderden mannen. Hoewel het niet iemand voor 100% kan insluiten, kan het wel iemand compleet uitsluiten. 

Toen het DNA-profiel werd vergeleken met de twee verdachten J. en G. kon voor eens en altijd worden uitgesloten dat zij de daders waren. Toch tapte de politie het telefoonverkeer van de mannen nog enkele maanden af. Daaruit bleek dat ze elkaar inderdaad niet kenden, en daarmee verdween het duo in deze zaak voor goed uit het vizier van de politie.

Onopgeloste cold case
Na al die jaren is de moord op Lydia Baneke Knap nog steeds niet opgelost en zit de politie nog met veel vragen. Nog altijd wil zij bijvoorbeeld weten wie de man met het staartje was. Was dit een boze ex-client? Of was het een inbreker die toevallig de woning van Lydia en Joop had uitgekozen? Helaas zal Joop Baneke nooit weten wie zijn geliefde vrouw op zo'n laffe en brute wijze had vermoord. Hij overleed in 2001. Pleegdochter Elsa is nog altijd op zoek naar antwoorden. Zij heeft recht om te weten wat er met haar pleegmoeder is gebeurd. Weet u iets over de moord op Lydia? Laat het dan alstublieft nu weten. Elk klein detail kan tellen.

Neemt u (anoniem) contact op met onze redactie.
Wij nemen zorgvuldig de tijd voor uw informatie en zorgen er op betrouwbare wijze voor dat het op de juiste plek terecht komt. U kunt uw verhaal kwijt via onderstaand formulier. Blijft u graag anoniem? Laat dan de contactgegevens-velden leeg.

U kunt ook e-mailen naar info@coldcasezaken.nl.

Praat over deze zaak mee op ons forum

Help mee en deel deze zaak. Volg ons ook op onze socials